– Chciałbym zaprosić do przeżycia intelektualnej przygody z Karolem Wojtyłą, a szczególnie z jego rozumieniem człowieka. Na wielu polach aktywności dostrzegamy jego zwrot ku człowiekowi. Wiele wysiłków i uwagi poświęcił on zrozumieniu człowieka – mówił ks. prof. dr hab. Grzegorz Hołub, zaznaczając, że kongresowe wystąpienia skupią się szczególnie na rozważaniach filozoficznych. – Chcemy spojrzeć rozumiejąco na Karola Wojtyłę, który dojrzewa do bardziej pogłębionego rozumienia istoty ludzkiej – od Karola Wojtyły, który stopniowo przechodzi od filozofii człowieka, do filozofii osoby ludzkiej, a później próbuje tą wielką wiedzę i zrozumienie osoby wykorzystać jako Jan Paweł II – mówił kierownik Katedry Karola Wojtyły na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie i współorganizator kongresu.

– Wczoraj obchodziliśmy 105. rocznicę urodzin Karola Wojtyły, półtora miesiąca temu 20-lecie jego odejścia do domu Ojca – można by powiedzieć: człowiek już z innej epoki, z poprzedniego wieku, czasowo dla wielu już bardzo daleki, a z drugiej strony postać fascynująca, do tego stopnia, że ciągle inspiruje i ciągle zaprasza do refleksji – mówił abp prof. Marek Jędraszewski w wykładzie inaugurującym kongres, zaznaczając, że chodzi zarówno o to, co powiedział Karol Wojtyła, jak i o to, że jego myśl jest punktem odniesienia wobec współczesnych wyzwań, zwłaszcza w kontekście rozważań na temat osoby ludzkiej. – Postać fascynująca, a to dlatego, że naukowiec i papież, ale także papież i naukowiec – dodawał metropolita krakowski, zauważając, że Karola Wojtyły poszukiwania prawdy o człowieku i osobie ludzkiej osiągnęły szczyt, gdy był już papieżem. Pojęcie „antropologii adekwatnej” pojawiło się podczas jego audiencji środowych na przełomie lat 1979 i 1980. Arcybiskup zwrócił uwagę, że tę refleksję Jan Paweł II proponował nie tylko światu naukowemu, ale wszystkim ludziom przychodzącym na jego audiencje z całego świata, nie tylko katolikom.

Przywołał wypowiedzi z wywiadu-rzeki „Nie lękajcie się!”, jaki z Ojcem Świętym przeprowadził André Frossard. Papież wskazywał tam na źródła jego myślenia filozoficznego. Spotkania z innymi okazały się głębsze, były bardziej owocne i inspirujące niż to, co wyczytał w książkach i co stało się przedmiotem jego dyskusji z innymi naukowcami. – Jego refleksja to jakby synteza tego, co wyczytał, a jednocześnie tego, co doświadczył w spotkaniach z innymi, także w pytaniach, które mu jako duszpasterzowi stawiano – mówił metropolita krakowski, wskazując na dwie grupy doświadczeń osobistych spotkań Karola Wojtyły – z młodymi i z robotnikami podczas wojny.

Następnie arcybiskup zacytował krótkie zdanie z jednej z audiencji środowych Jana Pawła II: „Adekwatna antropologia stara się rozumieć i tłumaczyć człowieka w tym, co istotowo ludzkie” i przypis objaśniający zawarty w publikacji tych papieskich refleksji zatytułowanej „Mężczyzną i niewiastą stworzył ich”: „Pojęcie «antropologii adekwatnej» zostało wyjaśnione w samym tekście jako «rozumienie i tłumaczenie człowieka w tym, co istotowo ludzkie». Pojęcie to określa samą zasadę redukcji, właściwą dla filozofii człowieka, wskazuje na jej granice, pośrednio zaś wyklucza przekraczanie tych granic. Antropologia «adekwatna» pozostaje na gruncie istotowo ludzkiego doświadczenia człowieka, opierając się redukcjonizmowi typu «przyrodniczego», który często idzie w parze z ewolucyjnym rozumieniem początków człowieka”.

Stronę metodologiczną Jan Paweł II nakreślił zdaniem: „Teksty biblijne zawierają w sobie zasadnicze elementy takiej właśnie antropologii, które odsłaniają się w teologicznym kontekście obrazu Boga”. Abp prof. Marek Jędraszewski zwrócił uwagę, że „antropologia adekwatna” znajduje się na przecięciu antropologii filozoficznej, która stawia pytania o istotę człowieka i jego sens życia i samo człowieczeństwo, antropologii teologicznej, gdzie te same pytania stawia się w perspektywie samoobjawiającego się Boga i antropologii biblijnej: Biblia nie tylko objawia człowiekowi osobowego Boga, ale także objawia mu prawdę o nim samym. Powołując się na Emmanuela Levinasa, metropolita krakowski zaznaczył, że pierwszym doświadczeniem zapisanym przez człowieka jest to, co zostało zapisane w Biblii – myśl grecka przychodzi później, ale równocześnie filozofia jest potrzebna, by tak zinterpretować tekst biblijny, by móc usłyszeć głos Boga.

Arcybiskup zacytował drugie zdanie z audiencji Jana Pawła II: „Pojęcie «obraz Boży» kryje w sobie sam rdzeń prawdy o człowieku, objawionej przez ów początek, do którego odwołał się Chrystus w rozmowie z faryzeuszami (por. Mt 19, 3-9)”. W tym kontekście metropolita podkreślił, że Chrystus jest kluczem antropologii adekwatnej i przypomniał triadę tekstów Jana Pawła II o Chrystusie, w których Ojciec Święty mówi o Chrystusie jako kluczu do zrozumienia człowieka i człowieczeństwa – homilię z Mszy św. inaugurującej pontyfikat, encyklikę Redemptor hominis i homilię na Placu Zwycięstwa w Warszawie wygłoszoną 2 czerwca 1979 r.

Odwołując się do książki „Pamięć i tożsamość” Jana Pawła II, abp prof. Marek Jędraszewski zwrócił uwagę na bardzo wyraźne związki antropologii z chrystologią w papieskim sposobie myślenia i nauczaniu – „Dzięki Jezusowi Chrystusowi, który sam był człowiekiem, możemy zrozumieć nie tylko samego człowieka, ale Boga, bo Chrystus nam objawia Ojca”. – Wielkość teologii wcielenia polega właśnie na tym, że Bóg stał się człowiekiem i my przez niego chcemy zrozumieć siebie – komentował metropolita krakowski, wskazując w tym kontekście na dwa teksty opublikowane przez Karola Wojtyłę w roku 1951, które stanowią źródło dla jego antropologii adekwatnej: „Tajemnica i człowiek” w Tygodniku Powszechnym, w którym pisze o tajemnicy wiary, jaką jest wcielenie, ale mówi także o doświadczeniu osobistym Boga-człowieka i drugi: „O humanizmie św. Jana od Krzyża” na łamach Znaku, którego cała pierwsza część jest traktatem antropologicznym – wykładem, „jak my doświadczamy człowieka i jak to doświadczenie człowieka, jeśli ma być pełne, musi zawierać wymiar doświadczenia religijnego Boga”.

– Kongres Karola Wojtyły to powinność, jaka rodzi się w Krakowie względem naszego profesora, biskupa i papieża, który w Archidiecezji Krakowskiej, ale nie tylko w niej, zapisał się najpiękniejszymi zgłoskami nauki, duszpasterstwa, troski o Kościół i o człowieka nade wszystko – mówił ks. prof. dr hab. Robert Tyrała, zaznaczając, że Karola Wojtyłę należałoby nazywać „gemma sacerdotum”, bo był i jest „perłą kapłaństwa”. Rektor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie podkreślił, że ewangeliczne przesłanie jest ciągle aktualne w nauczaniu Karola Wojtyły – Jana Pawła II. Zwrócił uwagę, że organizatorami kongresu obok uniwersytetu są Collegium Voytylianum, Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach i Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie. – W jedności jest wielka siła, we wspólnocie jest szansa na właściwe i dobre odczytanie myśli tego, który nas wszystkich jako szczególny patron połączył. Każda z tych jednostek naukowych i duszpasterskich do tego jest wszak powołana – podkreślił ks. prof. dr hab. Tyrała, przywołując fragment homilii z Mszy św. inaugurującej pontyfikat papieża Leona XIV, która odprawiona została w 105. rocznicę urodzin Karola Wojtyły. „Chcemy być małym zaczynem jedności, komunii, braterstwa. Z pokorą i radością chcemy powiedzieć światu: spójrzcie na Chrystusa! Zbliżcie się do Niego! Przyjmijcie Jego Słowo, które oświeca i pociesza! Posłuchajcie Jego propozycji miłości, aby stać się Jego jedyną rodziną: w jedynym Chrystusie jesteśmy jedno” – cytował rektor, zaznaczając, że pobrzmiewają w tym fragmencie słowa Jana Pawła II. Na koniec wyraził radość z powodu Kongresu Karola Wojtyły i podziękował jego organizatorom na czele z abp. Markiem Jędraszewskim, który był pomysłodawcą i wskazał kierunki naukowe. Ks. prof. dr hab. Robert Tyrała życzył wszystkim prelegentom i słuchaczom kongresowych wykładów i dyskusji, aby dzięki nim „przybliżyło się rozumienie osoby ludzkiej, rozumienie każdej i każdego z nas, bo dokładnie tak prowadzi nas za rękę Karol Wojtyła i chce to nam na nowo pokazać, jak poprzez człowieka dojść do Boga”.

Kongres Karola Wojtyły trwa od 19 do 20 maja w auli Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy przy ul. Stradomskiej 4 w Krakowie. Transmisję można też śledzić na kanale Collegium Voytylianum w serwisie YouTube.