Z Krakowa, dzięki wsparciu biskupa Gedki, Wincenty Kadłubek wyjechał na zagraniczne studia. Studiował w Paryżu, a następnie we Włoszech, w Bolonii. Po ich zakończeniu, około 1185 roku, Wincenty  pojawił się w Krakowie jako kanonik katedralny blisko związany z księciem Kazimierzem Sprawiedliwym i biskupem Pełką. Przed 1189 rokiem przyjął święcenia kapłańskie. W tym samym czasie zaczął pisać Kroniką, największe dzieło swego życia i tamtych czasów. W 1194 roku Wincenty Kadłubek przeniósł się do Sandomierza, lecz w 1207 roku powrócił do Krakowa gdzie 28 marca 1208 roku został mianowany na biskupa krakowskiego. Konsekracji Wincentego Kadłubka dokonał arcybiskup Henryk Ketlicz. Biskup Kadłubek brał udział w synodach w Borzykowie, Mstyczowie oraz Wolborzu. Dziesięcioletni okres pasterskich rządów Wincentego Kadłubka zapisał się w Krakowie jako pontyfikat dobrego i wzorowego biskupa. Umiał zjednywać nie tylko wiernych, ale i kapłanów, szczególną sympatią darzył zakon cystersów. Zreformował prowincjalne kapituły, zlikwidował kolegiaty w Kijach, konsekrował bazyliką św. Floriana w Krakowie. Brał udział w soborze Laterańskim IV w 1215 roku, a także w uroczystej koronacji Kolomana Węgierskiego na króla Rusi Halickiej. Po powrocie z soboru w Rzymie Wincenty Kadłubek pozostał jeszcze trzy lata na stolicy krakowskiej. Po dziesięcioletnim pasterzowaniu /1208-1218/ zrzekł się godności i urzędu i wstąpił do zakonu cystersów w Jędrzejowie. Dzięki niemu cystersi z Jędrzejowa zamienili drewnianą budowlę na murowany klasztor. W tym klasztorze 70-letni Wincenty Kadłubek jako zwyczajny mnich wypełniał wszystkie obowiązki. Surowe życie mnicha zgodne z ascetyczną zasadą: Bogu wszystko - sobie nic doprowadziło Wincentego Kadłubka do śmierci, która nastąpiła 8 marca 1223 roku.

W XV wieku mnich z Jędrzejowa ułożył ku czci Wincentego hymn, w którym po raz pierwszy biskup jest nazwany "błogosławionym". W latach 1583-1640 na podstawie ksiąg klasztornych przytaczano ponad 150 cudownych przypadków, jakie miały zdarzyć się przy grobie Wincentego Kadłubka. W 1764 roku papież Klemens XII dokonał beatyfikacji Wincentego Kadłubka, wówczas jego szczątki przeniesiono uroczyście z Jędrzejowskiego Kościoła do Katedry wawelskiej do kaplicy biskupa Piotra Tomickiego, gdzie spoczywają do dzisiaj.

Największe dzieło Wincentego Kadłubka Kronika Polski (łac. Historia Polonica) – kronika historii Polski, obejmująca jej dzieje od czasów pradawnych po rok 1202, została spisana na polecenie księcia Kazimierza II Sprawiedliwego. Dzieło to, liczące cztery księgi, zostało napisane po łacinie i obok Kroniki Galla Anonima stanowi główne, aczkolwiek niezbyt wiarygodne, źródło historii tamtego okresu. W celu osiągnięcia efektów estetycznych lub moralnych autor swobodnie przeinacza fakty. Wątki z dziejów Polski przeplatają się w nim m.in. z dziejami Aleksandra Wielkiego, Juliusza Cezara, Grakchów. Wincenty Kadłubek rozpoczął swą pracę pisarską najprawdopodobniej w 1190 roku a przerwał w 1208, kiedy objął godność biskupa krakowskiego. Kronika została wydana po raz pierwszy po łacinie w 1612 roku, wydanie polskojęzyczne pochodzi z 1862. Należy ona do fundamentalnych pomników historiografii polskiej.