Ulica Kościelna 7. To tam, w mieszkaniu tuż obok bazyliki Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny, przyszedł na świat Karol Wojtyła, św. Jan Paweł II. To również w tym miejscu niedługo po wyborze Polaka na Stolicę Piotrową powstało muzeum poświęcone jego osobie. 

Nietypowe początki 

Muzeum zostało oficjalnie otwarte 18 maja 1984 roku, w dniu 64. urodzin Jana Pawła II. Jednak do miejsca narodzin Ojca Świętego już zaraz po 16 października 1978 roku przyjeżdżali licznie dziennikarze oraz pielgrzymi z Polski i świata. 

Z powodu rosnącego zainteresowania tym miejscem ówczesny proboszcz parafii Ofiarowania NMP w Wadowicach, ks. Edward Zacher zainicjował utworzenie muzeum w dawnym mieszkaniu rodziny Wojtyłów. Zajmowały się nim Nazaretanki z wadowickiego klasztoru. Od 1997 roku funkcję kustosza pełniła s. Magdalena Strzelecka. W tej formie muzeum funkcjonowało do 2011 roku.  

Od tego czasu wiele się zmieniło. – Jedenaście lat temu, 9 kwietnia 2014 roku, udostępniono je po przebudowie, w zupełnie nowej, zachwycającej odsłonie. Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach od 40 lat dokłada starań, by kolejne pokolenia poznawały postać papieża z Wadowic oraz odkrywały bogactwo jego duchowej i intelektualnej spuścizny. Podejmuje liczne działania na różnych płaszczyznach: od naukowych, poprzez edukacyjne i kulturalne, po społeczne — mówi Anna Czajkowska-Sałapat, specjalistka ds. komunikacji i edukacji muzeum. Dodaje także, że co roku wadowicki dom Wojtyłów odwiedzają setki tysięcy osób z całego świata. – Przybywają tu, by u źródeł spotkać się z człowiekiem, który zmienił oblicze Kościoła i świata, stając się dla wielu, także i dziś, duchowym przewodnikiem i inspiracją w codziennym życiu — podkreśla. 

By móc go lepiej poznać 

Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II poprzez swoje zasoby oraz tematyczne sale pomaga poznać lepiej życie papieża, oraz jego nauczanie i pontyfikat. Służy temu wystawa stała podzielona na 16 sfer, które, choć są odrębnymi wątkami historii życia, nauczania i działalności duszpasterskiej świętego, składają się na całość „tej niezwykłej opowieści”.   

– Wystawa stała to jednak nie tylko opowieść o życiu Jana Pawła II, ale wpuszczenie zwiedzającego w świat jego duchowości, wartości, wyborów i nauczania. – Przemyślana narracja, nowoczesna forma i autentyczność miejsca sprawiają, że odwiedzający nie tylko poznają biografię Jana Pawła II, ale mogą również doświadczyć tego, co stanowiło istotę jego wiary i przesłania — zauważa specjalista ds. komunikacji i edukacji Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach. 

Jakie są momenty, przez które przechodzi się, poznając życie Ojca Świętego? – Dzieciństwo, młodość, kapłaństwo, biskupstwo, wybór na Stolicę Piotrową i 27-letni pontyfikat. W przestrzeniach muzealnych wybrzmiewają słowa papieża o godności człowieka, wolności, przebaczeniu i miłości. Multimedialne prezentacje, fragmenty homilii, zdjęcia i osobiste pamiątki sprawiają, że jego nauczanie staje się bliskie i zrozumiałe — również dla młodszych pokoleń — wyjaśnia Czajkowska-Sałapat. Dużo miejsca zajmuje wątek  duchowości. Mowa tu zarówno o modlitwie papieża, zawierzeniu Matce Bożej oraz duchowych zmaganiach i sile, która wypływała z jego wiary. To wszystko pomogło przeżyć wiele trudnych sytuacji, którymi było naznaczone życie Jana Pawła II. – Ekspozycja nie tylko informuje, ale skłania do refleksji. Wprowadza zwiedzających w przestrzeń ciszy, światła i kontemplacji, umożliwiając głębsze spotkanie z postacią, której życie było świadectwem Ewangelii – dodaje przedstawicielka muzeum. 

Na pamiątkę 

Przy ul. Kościelnej 7 znaleźć można również wiele pamiątek, które związane są z życiem Papieża Polaka – To one stanowią serce ekspozycji, przyciągając uwagę zwiedzających nie tylko jako cenne pamiątki historyczne, ale jako namacalne świadectwa codzienności Ojca Świętego. W muzeum prezentowanych jest blisko 200 wyjątkowych eksponatów i ponad 140 archiwalnych fotografii — zauważa Anna Czajkowska-Sałapat. 

Zobaczyć można m.in. odtworzone mieszkanie państwa Wojtyłów, w którym przyszły Następca św. Piotra przyszedł na świat. Spędził tam 18 lat swojego życia. – Znajdujące się tam oryginalne przedmioty budują wyjątkową atmosferę bliskości. Pozwalają niemal dotknąć życia rodzinnego, w którym dojrzewało jego powołanie. Mieszkanie wyposażono w meble z epoki i autentyczne przedmioty używane niegdyś przez rodzinę Wojtyłów, m.in. haftowane przez mamę Emilię ozdobne serwetki, jej posrebrzaną torebkę oraz złoty wisiorek z czterolistną koniczynką, a także zastawę stołową i formę na wielkanocnego baranka. Na ścianie w sypialni wisi pamiątka komunijna małego Karola. Całości dopełniają archiwalne fotografie z rodzinnego albumu Wojtyłów, wśród nich m.in. zdjęcie ślubne rodziców oraz zdjęcia komunijne braci Edmunda i Karola — wyjaśnia specjalistka ds. komunikacji i edukacji. 

Wśród eksponatów znaleźć można także pamiątki z górskich i kajakowych wypraw Karola Wojtyły, ale w zbiorach znajdują się również oryginalny pistolet, z którego Ali Ağca strzelał do papieża 13 maja 1981 roku, a także wyposażenie szpitalnego pokoju, w którym Ojciec Święty był leczony w Poliklinice Gemelli.

Dostępne dla każdego 

Muzeum łączy wiele nowoczesnych rozwiązań technologicznych z tradycyjną formą prezentowania eksponatów. To pierwsze w Polsce i na świecie narracyjne muzeum religijno-biograficzne.  

Ekspozycja pozwala, czasem w namacalny sposób, przenieść się w czasie. Prowadzi przez kolejne etapy życia papieża, oddziałując na wiele zmysłów i angażując zwiedzających w poznawanie historii. – Papieskie muzeum jest celem wizyt dla setek tysięcy osób rocznie, a tym samym jednym z najchętniej odwiedzanych muzeów w Polsce. Zwiedzający mają do dyspozycji różnorodne formy zwiedzania wystawy stałej. Mogą więc skorzystać z usługi wykwalifikowanych przewodników, którzy w ciekawy i rzetelny sposób przybliżają postać Karola Wojtyły, dostosowując swój przekaz w celu nawiązania relacji i ułatwienia procesu komunikacji z odbiorcą. Dla osób ceniących swobodę zwiedzania, a także dla licznie przybywających do muzeum gości zagranicznym przygotowano zwiedzanie z audioprzewodnikiem, dostępnym w kilkunastu wersjach językowych. Muzeum udostępnia także bezpłatną aplikację do samodzielnego zwiedzania, w której znaleźć można kilkanaście ścieżek w różnych językach. W wersji polskiej dostępna jest ścieżka podstawowa, rodzinna dla najmłodszych oraz z grą muzealną dla uczniów szkół podstawowych — wyjaśnia Anna Czajkowska-Sałapat. 

Muzeum w Wadowicach od lat dba również o komfort zwiedzania osób z niepełnosprawnościami i różnorodnymi potrzebami. – Oferuje m.in. pokój wyciszeń, ciche godziny zwiedzania (ostatnia niedziela miesiąca), a także przedprzewodnik dostępny online. W bezpłatnej aplikacji do samodzielnego zwiedzania dostępna jest ścieżka w polskim języku migowym oraz ścieżka z elementami audiodeskrypcji. Od 2017 roku w muzeum działa koordynatorka dostępności, a zespół muzeum regularnie szkoli się, by tworzyć przestrzeń otwartą dla wszystkich – dodaje przedstawicielka instytucji. 

Jak zachęcić młodych? 

Szczególną opieką zespół otacza dzieci i młodzież, chcąc przedstawić im osobę Jana Pawła II jako „wzór człowieka szlachetnego, mądrego, otwartego na innych ludzi, cieszącego się autorytetem i szacunkiem”. – Towarzyszy temu pragnienie, by życie i wielkie dziedzictwo, jakie pozostawił, były wciąż inspiracją dla kolejnych pokoleń — wskazuje Czajkowska-Sałapat.

Muzeum odpowiada również na aktualne potrzeby i wydarzenia, poszerzając swoją ofertę edukacyjną. – Udostępniamy wystawy mobilne, które prezentowane są zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Do tej pory kilka milionów osób mogło było zobaczyć blisko 60 takich ekspozycji m.in.: „Immortale” w Archiwum Państwowym w Turynie (2015), „Instalacja plenerowa w związku ze Światowymi Dniami Młodzieży w Krakowie” (2016), „Urodziłem się w Wadowicach” (2016-nadal), „Bogu dziękujcie, ducha nie gaście!” (2016), „Jan Paweł II: człowiek i kultura” (2013 – nadal), „Plenerowa ekspozycja — Urodziłem się w Wadowicach” (2017-nadal), „Historia jest historią ludzkich sumień. Mobilnie przez Polskę w okresie dążeń niepodległościowych” (2020-nadal) oraz Jan Paweł II i Robert Schuman patroni zjednoczonej Europy (2024-nadal) – wymienia specjalistka ds. komunikacji i edukacji.

Nowością jest Młodzieżowa Rada Muzeum, która działa przy nim od 2024 roku.  –  Jest projektem partycypacji obywatelskiej młodzieży, pozwalającym na zaangażowanie się młodemu pokoleniu w życie instytucji. Poprzez działania o charakterze konsultacyjnym, współorganizowanie eventów, a nawet tworzenie własnych projektów członkowie rady aktywnie uczestniczą w działalności w muzeum — wyjaśnia Anna Czajkowska-Sałapat. – Rada to także ogromna przestrzeń do samorozwoju, odkrywania swoich talentów, rozwijania pasji. To praca z inspirującymi ludźmi, realizacja projektów wymagających kreatywnego podejścia i nabywania nowych umiejętności, które będą przydatne w dorosłym życiu — dodaje.

Zostawić coś po sobie 

Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach realizuje swoją misję strażnika i ambasadora wartości, dziedzictwa życia oraz pontyfikatu św. Jana Pawła II. – Jako instytucja o wyjątkowym znaczeniu kulturowym, organizujemy wystawy, koncerty, spektakle, seminaria i konferencje, a także prowadzimy działalność edukacyjną, nieustannie kształtując świadomość i oddając hołd Wielkiemu Papieżowi. Stanowi to fundament pogłębiania zrozumienia dla przesłania, które na zawsze zmieniło oblicze świata — mówi pani Anna.

Działalność naukowa Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach głównie inicjowanie i organizowanie konferencji dotyczących nauki Ojca Świętego Jana Pawła II, a także prowadzenie działalności wydawniczej upowszechniającej jego dzieło. Te pierwsze organizowane są w Muzeum od 2017 roku. Instytucja współpracuje w związku z tym z wieloma instytucjami naukowymi w Polsce i za granicą. Do tej pory udało się także wydać trzydzieści publikacji.

– Tym, co wyróżnia papieskie muzeum, jest owocna współpraca z Telewizją Polską, dzięki której promuje kulturowe dziedzictwo św. Jana Pawła II. Efektywny czas antenowy oraz częstotliwość emisji wspólnie realizowanych projektów pozwoliły na zbudowanie sporych zasięgów i szerokiego grona odbiorców. Programy telewizyjne zrealizowane przy aktywnym udziale Muzeum obejrzały miliony widzów. Do najważniejszych projektów zrealizowanych wspólnie z Telewizją Polską należą widowiska oraz koncerty transmitowane na żywo, oraz produkcje telewizyjne, m.in. „Mój dom w Wadowicach” (2015), „Historia teatru — historia przyjaźni” (2017), „Papież z naszej klasy” (2018), „CZYTAĆ — ZROZUMIEĆ — DZIAŁAĆ” (2021), “Moje miejsce na ziemi” (2022), „Wojtyłowie — drogi do świętości” (2023), „Bóg jest miłością — Cały Twój” (2024) i „Śladami Ojca” (2025) — dodaje pracownica papieskiego muzeum.

Poruszyć serce 

Co najbardziej wzrusza odwiedzających wadowickie muzeum? – Dla wielu osób najbardziej przejmującym momentem zwiedzania jest wejście do dawnego, odtworzonego mieszkania rodziny Wojtyłów. Autentyczne przedmioty, ciepłe światło, głos narratora prowadzący przez dzieciństwo Karola — to wszystko sprawia, że odwiedzający czują, jakby cofnęli się w czasie i mogli towarzyszyć przyszłemu papieżowi i jego najbliższym w ich codzienności — dzieli się przedstawicielka instytucji.  

Podobne emocje wzbudza również strefa, która jest poświęcona zamachowi na życie Jana Pawła II.  

Strefa „Wypłyń na głębię” to natomiast przypomnienie wyboru Polaka na biskupa Rzymu. – To historyczne wydarzenie bez wątpienia zapadło głęboko w pamięć ówczesnych rodaków i wielu zagranicznych gości, którzy w tym miejscu powracają do wspomnień sprzed kilkudziesięciu lat. Emocjonalnym doświadczeniem jest także zwiedzanie fragmentów ekspozycji dotyczących pielgrzymek Jana Pawła II. Nawiązanie do wyjątkowej atmosfery wizyt papieża w ojczyźnie wywołuje wzruszenie zwiedzających i budzi wspomnienia wielu uczestników tamtych spotkań — podkreśla. 

Niemniej emocji wzbudzają ostatnie strefy — poświęcone cierpieniu i śmierci Ojca Świętego. – To niezwykle trudne doświadczenie zmagania się z bólem, dolegliwościami fizycznymi papieża, które intensyfikowało się przez kolejne lata pontyfikatu, a także przeżywane niemal na całym świecie za pośrednictwem mediów ostatnie tygodnie i dni ziemskiego życia Ojca Świętego same w sobie mają ogromny ładunek emocjonalny – zaznacza specjalistka ds. komunikacji i edukacji Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach. 

– Odwiedzający często mówią o „żywej obecności” Jana Pawła II, która towarzyszy im podczas całej wizyty. Dzięki nowoczesnym środkom wyrazu – filmom, dźwiękom, cytatom i światłu – muzeum nie jest suchą opowieścią, ale żywym świadectwem wiary, odwagi i człowieczeństwa. W księdze pamiątkowej często pojawiają się słowa: „wzruszenie”, „wdzięczność”, „wewnętrzne poruszenie”. To miejsce nie tylko opowiada historię – ono ją przeżywa razem z odwiedzającym. I właśnie dlatego tak wielu wraca tu ponownie — podkreśla.

Co dalej? 

Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach planuje w najbliższych latach dalszy, dynamiczny rozwój. Wszystko po to, aby móc coraz lepiej pomagać odbiorcom odkrywać życie i duchowość Papieża Polaka.  

– Jednym z kluczowych kierunków będzie poszerzanie działalności naukowej i badawczej nad dziedzictwem Jana Pawła II – zarówno jego nauczaniem, jak i jego wpływem na historię Kościoła, kultury i świata. Muzeum pragnie stać się przestrzenią dialogu i refleksji, aktywnie współpracując z ośrodkami akademickimi w Polsce i za granicą. Ważnym obszarem rozwoju będzie także działalność edukacyjna, skierowana zarówno do młodzieży, jak i dorosłych. Nowe programy, warsztaty i materiały dydaktyczne pozwolą przybliżać postać papieża kolejnym pokoleniom — w sposób nowoczesny, angażujący i zrozumiały — zdradza Anna Czajkowska-Sałapat. 

Wadowickie muzeum planuje również rozwój działań związanych z kulturą i sztuką. – Od 21 maja 2025 roku zwiedzający będą mogli obcować z wyjątkowym dziełem — jedynym w polskich zbiorach obrazem Vincenta van Gogha — „Wiejskie chaty pośród drzew”. Tą ekspozycją muzeum pragnie zainaugurować cykl wystaw jednego obrazu — dzieł, w których odnaleźć można motywy biblijne. Dziedzictwo Jana Pawła II staje się inspiracją nie tylko do kontemplacji, ale także do twórczego wyrażania wartości, które głosił: piękna, dobra, prawdy — podkreśla specjalistka ds. ds. komunikacji i edukacji.