Kazachstan 22 – 25 IX Cel pielgrzymki: Spotkanie z chrześcijanami i umocnienie ich w wierze. Hasłem pielgrzymki były słowa: „Miłujcie się wzajemnie”. Najważniejsze przesłanie: Kraj ten zamieszkuje ok. 100 narodów. Jest silnie zróżnicowany etnicznie i religijnie. Większość stanowią muzułmanie, następnie prawosławni. Kraj ten dziesięć lat wcześniej odzyskał niepodległość i uwolnił się spod jarzma sowieckiej dyktatury. Bezpośrednio po ceremonii powitania, Jan Paweł II udał się pod pomnik ku czci ofiar totalitaryzmu. Papież złożył hołd poległym i modlił się w milczeniu. Najważniejszym wydarzeniem była Msza św. celebrowana na Placu Matki Ojczyzny w Astanie. Uczestniczyli w niej przede wszystkim niekatolicy. W homilii Jan Paweł II mówił o konieczności pokojowego współistnienia chrześcijan i muzułmanów oraz budowaniu przez nich cywilizacji miłości. Papież zachęcał ich do „budowania świata bez przemocy, który kocha życie i wzrasta w sprawiedliwości i solidarności”. Słowa te Jan Paweł II wypowiadał kilka dni po terrorystycznym zamachu islamskich fundamentalistów na wieże World Trade Center w Nowym Jorku. Armenia 25 – 27 IX Cel pielgrzymki: Spotkanie z chrześcijanami i umocnienie ich w wierze podczas obchodów 1700-lecia przyjęcia chrztu przez Armenię. Najważniejsze przesłanie: Pielgrzymkę tę należy uznać za jedną z najbardziej ekumenicznych papieskich pielgrzymek. Od samego początku Jan Paweł II był serdecznie przyjmowany przez głowę Kościoła ormiańskiego katolikosa Karekina II. Papież zamieszkał w jego pałacu, który określił „domem swego Brata”. W przemówieniu Jan Paweł II zwrócił uwagę na wielowiekową tradycję chrześcijaństwa, które zrodziło się z nauk głoszonych przez Apostołów Bartłomieja i Tadeusza. Papież mówił: „W annałach Kościoła powszechnego na zawsze pozostanie zapisane, że mieszkańcy Armenii byli pierwszymi, którzy jako naród przyjęli łaskę i prawdę Ewangelii naszego Pana Jezusa Chrystusa”. Ekumeniczny charakter pielgrzymki był stale akcentowany. Wielokrotnie podkreślano dobre stosunki między Kościołami oraz konieczność dalszego dążenia do jedności. Jan Paweł II i katolikosa Karekin II wspólnie uczestniczyli we wszystkich nabożeństwach, spotkaniach, wspólnie modlili się w katedrze Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego i nad grobami katolikosów Wazgena I i Karekina I oraz wspólnie odmówili modlitwę pod pomnikiem upamiętniającym wymordowanie 1,5 mln Ormian. Podczas wizyty w katedrze p.w. św. Grzegorza Oświeciciela odbyło się nabożeństwo ekumeniczne. Papież w przemówieniu m. in. mówił: „Niech pamięć o czasie, gdy Kościół oddychał ‘obydwoma płucami’, przynagla chrześcijan Wschodu i Zachodu, aby szli razem w jedności wiary, respektując uprawnione odmienności, akceptując się wzajemnie i wspomagając jako członki jednego Ciała Chrystusa”. Kulminacyjnym momentem liturgii było oddanie czci relikwiom św. Grzegorza. W ostatnim dniu pielgrzymki Jan Paweł II odprawił Mszę św. po której wraz z katolikosą Karekinem II raz jeszcze wyraził pragnienie kontynuowania wysiłków ekumenicznych podpisując Wspólną Deklarację. Podczas ceremonii pożegnalnej Karekin II dziękował Ojcu Świętemu za „trzy niezapomniane dni”. (Opracowane na podstawie polskiego wydania L’Osservatore Romano 11 – 12 (238) 2001, s. 3 – 39)   źródło: www.janpawel2.pl