Pierwsza część obrad dotyczyła współczesnych licznych wyzwań w pracy charytatywnej, która jest integralną częścią działalności Kościoła od czasów apostolskich. Przewodniczący Komisji ks. bp Wiesław Szlachetka zwrócił uwagę na misję świadczenia miłosierdzia przez Kościół, która jest ponadczasowa zgodnie z Chrystusowym oświadczeniem: „ubogich pośród was zawsze mieć będziecie” (J 12,8).

Adw. dr Michał Poniatowski przedstawił charakterystykę źródeł prawa kanonicznego w zakresie kościelnej posługi miłosierdzia, czyli Caritas. Najpierw zostały one przedstawione w aspekcie historycznym przy jednoczesnym uwzględnieniu aspektu hierarchicznego. W dalszej kolejności przedstawiono to zagadnienie w aspekcie współczesnym oraz w relacji do prawa świeckiego.

Perspektywę współczesnej działalności charytatywnej prowadzonej przez zgromadzenia zakonne przedstawił o. dr Janusz Sok CSsR, przewodniczący Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich. Zwrócił on uwagę, że zakony przez wieki powstawały jako odpowiedź na istniejącą biedę materialną, duchową czy intelektualną. Obecnie zakony prowadzą imponującą i rozległą działalność charytatywno-opiekuńczą, jednak znakiem czasu jest spadek liczby powołań, który może być spowodowany m.in. brakiem misyjnego zapału.

Dyrektor Caritas Polska ks. dr Marcin Iżycki w swoim wystąpieniu zaznaczył, że misją Caritas Polska jest nie tylko niesienie pomocy ubogim, chorym, opuszczonym i wykluczonym, czyli praktykowanie indywidualnego ewangelicznego miłosierdzia, ale również duszpasterstwo społeczne. Oznacza to zarówno potrzebę niesienia pomocy charytatywnej, jak i wpływania poprzez działania rzecznicze na zmiany strukturalne w społeczeństwie polskim i w społecznościach poza granicami kraju, aby nie generowały one ubóstwa, nie naruszały zasad współżycia społecznego i umożliwiały integralny rozwój człowieka.

Pozostali członkowie i konsultorzy Komisji w podjętej dyskusji zarysowali najistotniejsze wyzwania współczesnej pracy charytatywnej, poruszając takie tematy jak efektywność i adekwatność w realizacji poszczególnych zadań oraz konieczność kontynuacji działań społeczno-charytatywnych, obejmujących aspekty duchowe i terapeutyczne pracy, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru senioralnego oraz pomocy dzieciom.

Zaproszeni członkowie zarządu Caritas Polska przestawili główne kierunki działań charytatywnych w najważniejszych obszarach działalności w kraju i za granicą, ze szczególnym akcentem na rozwój wolontariatu i ekologii integralnej.

Komisja Charytatywna wraz z zaproszonymi gośćmi podjęła także aktualny temat sytuacji migrantów i uchodźców, w tym także odniosła się do kryzysu na granicy polsko-białoruskiej.

We wprowadzeniu w temat pomocy dla migrantów prof. Małgorzata Duda podkreśliła konieczność budowania i wdrażania w instytucjach narzędzi integracji społecznej: dostępu do informacji i usług (w tym zadbanie o ich adekwatność kulturową, gdy zachodzi taka potrzeba), zwrotnej komunikacji, współpracy przy konstruowaniu i wdrażaniu planów integracyjnych, tworzenia atmosfery szacunku dla różnorodności kulturowej.

Prymas Polski, ks. abp Wojciech Polak wskazał, że spotkanie odbywa się w ważnym momencie – dzień wcześniej Stolica Apostolska poinformowała o wsparciu papieża Franciszka dla działań Caritas Polska w kryzysie na granicy polsko-białoruskiej. Podkreślił, że ważne jest, aby stale szukać sensownych i adekwatnych rozwiązań, które pozwolą zadbać o ludzi wprowadzonych w błąd i znajdujących się na granicy w efekcie działań zaplanowanych przez reżimy. Podkreślił on, że jest to kryzys humanitarny.

Ks. bp Wiesław Szlachetka przypomniał, jak ważna jest roztropna i racjonalna pomoc uchodźcom i migrantom w duchu Ewangelii. Stanowisko Kościoła jest tu bardzo jasne i było wielokrotnie przypominane, m.in. w apelach kierowanych do wiernych.

Kryzys migracyjny jest niewątpliwie jednym z bardziej widocznych znaków czasu, a tym samym wyzwaniem społecznym i duszpasterskim jednocześnie. Odpowiedzią Caritas Polska są różnego rodzaju działania podejmowane z miejscowymi Caritas diecezjalnymi, Parafialnymi Zespołami Caritas, społecznościami lokalnymi, służbami państwowymi i administracją samorządową oraz innymi instytucjami i organizacjami, które gotowe są nieść pomoc napływającym migrantom – powiedział ks. Marcin Iżycki.

Ponadto Małgorzata Jarosz-Jarszewska i br. Cordian Szwarc, zastępcy dyrektora Caritas Polska, opowiedzieli o dotychczasowych działaniach na rzecz migrantów i uchodźców oraz o odpowiedzi na kryzys graniczny.

Ks. bp Krzysztof Zadarko, przewodniczący Rady KEP ds. Migracji, nakreślił kolejne możliwe scenariusze wsparcia uchodźców i migrantów. W odpowiedzi na apel papieża Franciszka z grudnia 2021 o przyjmowanie uchodźców przez kraje i kościoły w Europie przedstawił perspektywę przyjęcia około 10 rodzin z obozów dla uchodźców z Cypru lub Grecji przez Caritas Polska. Jak dodał bp Szlachetka, chodzi o przyjęcie rodzin, które znajdują się w dramatycznej sytuacji życiowej, i które wyrażą jednoznaczną chęć przyjazdu i pozostania na stałe w Polsce.

W części spotkania dotyczącej kwestii migrantów obecni byli także Bartosz Grodecki, wiceminister spraw wewnętrznych i administracji, Jarosław Szajner, szef Urzędu ds. Cudzoziemców i gen. bryg. SG Andrzej Jakubaszek, komendant Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej. Przedstawili oni bieżącą złożoną perspektywę kryzysu migracyjnego, w tym podejmowane działania służb państwowych oraz wyzwania w procesie integracji migrantów i uchodźców. W odniesieniu do przedstawionej propozycji przyjęcia rodzin uchodźczych przez Caritas Polska obecni wskazali przestrzeń do dalszych rozmów z odpowiednimi przedstawicielami administracji rządowej.

Tematy podejmowane podczas posiedzenia Komisji Charytatywnej będą kontynuowane na kolejnych spotkaniach.