Akta Officialia i Episcopalia Archidiecezji Krakowskiej (1410-1797) to jedyny w Polsce zbiór akt dokumentujących funkcjonowanie diecezji rok po roku na przestrzeni czterech wieków – od 1410 do 1797 roku. Na cały zbiór składa się 626 tomów rękopisów, tekstów źródłowych, fundamentalnych dla poznania historii biskupstwa krakowskiego w czasach Rzeczpospolitej Szlacheckiej.

Akta Officialia Archidiecezji Krakowskiej

Akta Officialia (1410-1796) to rękopiśmienne akta oficjała, czyli osoby stojącej na czele sądu biskupiego. Oficjał pomagał biskupowi w zarządzaniu diecezją. W imieniu biskupa zajmował się zarówno sprawami sądowymi, jak i administracyjnymi. Rękopiśmienne dokumenty, akta sądu biskupiego, spisywano najpierw na luźnych kartach, a później zszywano je w kolejne roczniki.

Akta Episcopalia Archidiecezji Krakowskiej

Akta Episcopalia (1466-1797) to inaczej akta czynności biskupów krakowskich. Pojawiły się w kancelarii biskupiej w połowie XV wieku, jako tzw. „księga wpisów”. Akta powstawały w ten sposób, że najpierw notariusz prowadził na bieżąco brudnopis (protokół). Po roku treść brudnopisu przepisywano do czystopisu. Wcześniej kanclerz przeglądał protokół i dokonywał selekcji wskazując materiał, który trafi do czystopisu. Acta Episcopalia również spisywane były na luźnych kartach, które potem łączono w jedną księgę i oprawiano.

Na karcie tytułowej każdej z ksiąg widnieje nazwisko urzędującego biskupa, określenie zawartych w księdze spraw i daty ramowe. Sprawy spisywano w porządku chronologicznym. Były to zawsze wydarzenia istotne dla diecezji: nominacje księży (dziekanów, proboszczów, wikariuszy), erekcje nowych parafii, pozwolenia na budowę kościołów czy kaplic, przyjęcie rezygnacji i decyzje o translokacji księży, nominacje rektora seminarium, przyjmowanie kleryków do seminarium, listy święconych, aprobaty do słuchania spowiedzi, upoważnienie do głoszenia Słowa Bożego, cenzura ksiąg duchownych, określanie porządku wizytacji biskupich, ogłaszanie suspens, udzielanie dyspens, informacje o przebiegu i decyzjach Synodu Diecezjalnego.

Realizowany od 2010 roku projekt to pierwsza kompleksowa realizacja konserwatorska przy tym zbiorze staropolskich akt. Pozwala we właściwy sposób zabezpieczyć cały unikatowy zbiór rękopisów. W 2018 roku zabiegom konserwatorskim poddano 9 tomów Officialiów i 44 tomy Episcopaliów. Zakonserwowane obiekty są udostępniane archiwistom, historykom i badaczom w czytelni Archiwum przy ul. Franciszkańskiej 3.

Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.