Nowa Konstytucja, będąca owocem długiego procesu rozeznawania, który rozpoczął się od kongregacji generalnych poprzedzających ostatnie konklawe, składa się z 250 artykułów i zastępuje dokument „Pastor bonus” Jana Pawła II ogłoszony 28 czerwca 1988 roku i obowiązujący od 1 marca 1989 roku.

W poniedziałek 21 marca o godz. 11.30 tekst zostanie przedstawiony w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej przez kardynała Marcello Semeraro, prefekta Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych, przez abp. Marco Mellino, sekretarza Rady Kardynałów, oraz przez jezuitę o. Gianfranco Ghirlandę, kanonistę i emerytowanego profesora Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego.

Tekst, jak wspomniano, jest owocem długiej pracy kolegialnej, która rozpoczęła się od spotkań przed konklawe w 2013 r., zaangażowała Radę Kardynałów, której posiedzenia trwały od października 2013 r. do lutego obecnego roku, i była kontynuowana pod kierunkiem Papieża z różnym wkładem Kościołów z całego świata.

Należy podkreślić, że nowa Konstytucja sankcjonuje drogę reformy, która już prawie w całości została wprowadzona w życie w ciągu ostatnich dziewięciu lat, poprzez fuzje i zmiany, które doprowadziły do powstania nowych dykasterii. W tekście podkreślono, że „Kuria Rzymska składa się z Sekretariatu Stanu, dykasterii i organów, z których wszystkie są prawnie równe”.

Do najbardziej znaczących innowacji w tym względzie zawartych w dokumencie należy połączenie Dykasterii ds. Ewangelizacji, dawnej Kongregacji Ewangelizacji Narodów i Papieskiej Rady ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji: obaj szefowie dykasterii stają się pro-prefektami, ponieważ prefektura nowej dykasterii jest zastrzeżona dla papieża. W rzeczywistości Konstytucja stwierdza: „Dykasterii ds. Ewangelizacji przewodniczy bezpośrednio Papież Rzymski”.

Powstaje również Dykasteria ds. Posługi Miłosierdzia, reprezentowana przez Urząd Dobroczynności Apostolskiej, która otrzymuje bardziej znaczącą rolę w Kurii: „Dykasteria ds. Posługi Miłosierdzia, zwana też Urzędem Dobroczynności Apostolskiej, jest szczególnym wyrazem miłosierdzia i wychodząc od opcji na rzecz ubogich, słabych i wykluczonych, prowadzi we wszystkich częściach świata dzieło pomocy i wsparcia dla nich w imieniu Papieża Rzymskiego, który w przypadkach szczególnej nędzy lub innej potrzeby osobiście organizuje pomoc, która ma być przydzielona” – czytamy w dokumencie.

Konstytucja Apostolska przedstawia przede wszystkim, w tej kolejności, Dykasterię ds. Ewangelizacji, Nauki Wiary i Posługi Miłosierdzia. Inna fuzja dotyczy Komisji ds. Ochrony Nieletnich, która staje się częścią Dykasterii Nauki Wiary, ale nadal działa według własnych norm i ma swojego przewodniczącego i sekretarza.

Zasadnicza część dokumentu dotyczy zasad ogólnych. W preambule przypomniano, że każdy chrześcijanin jest uczniem-misjonarzem. Podstawową zasadą ogólną jest stwierdzenie, że wszyscy – a więc także wierni świeccy – mogą być powoływani do pełnienia funkcji kierowniczych w Kurii Rzymskiej na mocy władzy zastępczej Następcy Piotra: „Każdy chrześcijanin na mocy chrztu jest uczniem-misjonarzem w takim stopniu, w jakim zetknął się z miłością Boga w Chrystusie Jezusie. Nie można tego nie uwzględnić w aktualizacji Kurii, której reforma powinna uwzględniać udział świeckich i kobiet, także w funkcjach rządów i odpowiedzialności” – czytamy w Konstytucji.

Podkreśla się również, że Kuria jest narzędziem w służbie Biskupa Rzymu, także dla dobra Kościoła powszechnego, a zatem dla episkopatów i Kościołów lokalnych. „Kuria Rzymska nie stoi pomiędzy papieżem a biskupami, lecz służy im w sposób właściwy zgodnie z naturą każdego z nich”. Inny ważny punkt dotyczy duchowości: członkowie Kurii Rzymskiej są również „uczniami-misjonarzami”. W szczególności synodalność jest podkreślana jako zwyczajny sposób pracy Kurii Rzymskiej, drogą już istniejącą, którą należy coraz bardziej rozwijać.

Inne aspekty zawarte w dokumencie to: podkreślenie definicji Sekretariatu Stanu jako „sekretariatu papieskiego”, przeniesienie Biura Personelu Kurii do Sekretariatu Ekonomicznego (Spe), wskazanie, że Administracja Patrimonium Stolicy Apostolskiej (Apsa) musi działać poprzez instrumentalną działalność Instytutu Dzieł Religijnych.

Ustalono również, że dla duchownych i zakonników pełniących posługę w Kurii Rzymskiej mandat trwa pięć lat i może być przedłużony o kolejne pięć lat, po upływie których powracają do swoich diecezji i wspólnot odniesienia: „Z reguły po pięciu latach urzędnicy duchowni i członkowie Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, którzy pełnili posługę w instytucjach i urzędach kurialnych, powracają do duszpasterstwa w swojej diecezji/parafii lub w Instytutach czy Stowarzyszeniach, do których należą. Jeśli przełożeni Kurii Rzymskiej uznają to za stosowne, służba ta może zostać przedłużona na kolejny okres pięciu lat”.