Jan Paweł II na dziś
Pierwszy doktorat z nauk o rodzinie
Z końcem roku akademickiego na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie miało miejsce historyczne wydarzenie, czyli pierwsza obrona pracy doktorskiej na kierunku Nauki o rodzinie na Wydziale Nauk Społecznych UPJPII. W ostatnim czasie zostały utworzone na uczelni studia III stopnia właśnie na kierunku Nauki o rodzinie.
Autorką pierwszej pracy doktorskiej z zakresu Nauki o Rodzinie jest Ewa Poźniak. Tematem, któremu poświęciła swoje badania: Rodzinne, społeczno-religijne konteksty starzenia się. Studium empiryczne na przykładzie słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w województwie podkarpackim. Praca powstawała pod kierunkiem ks. dra hab. Janusza Mierzwy, prof. PWSZ im. J. Grodka w Sanoku. Promotorem pomocniczym był ks. dr Marcin Cholewa z UPJPII w Krakowie.
Bezpośrednią inspiracją do zajęcia się procesem starzenia był List Ojca Świętego Jana Pawła II skierowany do osób starszych, w którym Papież wyszedł naprzeciw trudnym pytaniom, dzieląc się swoimi myślami i treściami biblijnymi dotyczącymi “jesieni” życia ludzkiego. Ponadto obserwacja współczesnych procesów społecznych i demograficznych skłoniła mnie do zgłębienia niektórych kontekstów procesu starzenia się osób, żyjących w moim bliskim środowisku lokalnym.
Od wielu lat prowadzę zajęcia ze studentami Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Grodka w Sanoku i zajmuję się także geriatrią i pielęgniarstwem geriatrycznym. Stąd też moje zainteresowania badawcze, które zwieńczyłam pracą naukową, pod kierunkiem ks. prof. nadzw. dra hab. Janusza Mierzwy oraz ks. dra Marcina Cholewy – dyrektora Instytutu Nauk o Rodzinie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.
Celem pracy była analiza procesu starzenia się człowieka w trzech wymiarach: rodzinnym, społecznym i religijnym. Dokonano analizy publikacji z zakresu tematu rozprawy oraz przeprowadzono empiryczne badania wśród słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku w województwie podkarpackim. W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego i technikę wywiadu kwestionariuszowego. Narzędziem badawczym był autorski kwestionariusz ankiety, zawierający 72 pytania. Badaniami objęto 333 słuchaczy z 14 UTW działających w województwie podkarpackim. Podstawowy problem badawczy został zawarty w pytaniu: „Jakie konteksty starzenia się człowieka, postrzegane przez słuchaczy Uniwersytetów Trzeciego Wieku w województwie podkarpackim są istotne dla słuchaczy w trzech wymiarach: rodzinnym, społecznym i religijnym”. A oto kilka z wniosków końcowych wynikających z przeprowadzonych badań:
- O pozycji osoby starszej w społeczeństwie decyduje głównie posiadanie grona przyjaciół, dobre relacje z rodziną oraz wykształcenie.
- Dotrzymywanie towarzystwa, robienie zakupów oraz pomoc w czynnościach domowych i dotarciu do lekarza to najczęściej wymieniane rodzaje pomocy udzielane osobie starszej w czasie odwiedzin, sąsiedztwa oraz wspólnego zamieszkiwania.
- Rodzina (po zdrowiu) jest największą wartością dla każdego człowieka, zapewnia pomoc, opiekę i udziela wsparcia w przetrwaniu trudności życiowych.
- Osoby starsze, uczestnicząc w wychowaniu wnuków czują się potrzebne, a przekazując tradycje, zwyczaje i zasady religijne kształtują system wartości młodego pokolenia.
- O wysokiej pozycji osoby starszej w rodzinie decyduje szacunek i miłość, okazywane przez najbliższych oraz możliwość decydowania o sprawach rodzinnych.
- Aktywność religijna pozwala łagodzić samotność, akceptować starość oraz traktować śmierć jako naturalny etap życia.
- Obawy związane ze starością najczęściej dotyczą chorób przewlekłych i niepełnosprawności, a obecność najbliższych daje poczucie pewności i pomocy w chwilach trudnych.
- Samotność, choroby przewlekłe oraz problemy finansowe to trudności najbardziej uciążliwe dla osoby starszej.
- Aktywność osób starszych polega głównie na działalności w organizacjach kościelnych i towarzystwach.
- Aktywność osób starszych w organizacjach kościelnych i towarzystwach odgrywa dużą rolę w przeciwdziałaniu samotności oraz wzmacnia poczucie użyteczności.
- Obyczaje i zwyczaje rodzinne, tradycje, patriotyzm oraz zasady religijne to według badanych wartości najbardziej cenne przekazywane przez osoby starsze.
- Przejście na emeryturę oraz zakończenie pracy zawodowej nie oznacza zaprzestania aktywności ponieważ daje większe możliwości realizowania pozazawodowych zainteresowań, poświęcania czasu rodzinie i przyjaciołom oraz pomagania osobom z najbliższego otoczenia.
- Udział w zajęciach UTW umożliwia rozwijanie zainteresowań i zachowanie aktywności, co stanowi ważny element w przygotowaniu do starości oraz decyduje o pozycji osoby starszej w społeczeństwie.
Uzyskane wyniki badań utwierdziły mnie w przekonaniu, że w szybko rozwijającym się świecie i w hierarchii życia społecznego senior zaczyna zajmować coraz ważniejsze miejsce. Osoby starsze po przejściu na emeryturę zaczynają poszukiwać nowych dziedzin aktywności i spędzać czas wolny w sposób twórczy. Właściwie zorganizowany czas wolny nie tylko przeciwdziała monotonii życia i ograniczeniu przestrzeni życiowej, ale przynosi radość, zadowolenie oraz zaspokaja więzi społeczne. Bliskość osób o zbliżonych zainteresowaniach i podobnym systemie wartości ułatwia pokonywanie stresu, rozwiązywanie kryzysów i odnajdywanie sensu życia.
Uniwersytety Trzeciego Wieku są jedną z instytucji wspierających aktywność seniorów. Zajmują się nie tylko upowszechnianiem i popularyzacją wiedzy w różnych dziedzinach, ale stwarzają możliwość samorealizacji, integracji, nawiązania znajomości i przyjaźni oraz dają szansę na twórczy i aktywny rozwój w sferze pozamaterialnej. Aktywność osób starszych przeciwstawia się starości pasywnej będącej niekorzystnym zjawiskiem, zarówno dla jednostki, jak i społeczeństwa oraz pozwala zapobiegać osamotnieniu i izolacji społecznej. Na ten aspekt zwracał uwagę Jan Paweł II, mówiąc „Wiem, że nasz materialistyczny i hedonistyczny świat często stara się Was odizolować, drodzy Bracia i Siostry, spotkacie się z problemami samotności, braku serdeczności i zrozumienia”. Sposób w jaki Uniwersytet Trzeciego Wieku wpisuje się w życiową aktywność starszego człowieka sprawia, że życie może być satysfakcjonujące i udane wbrew funkcjonującym w społeczeństwie opiniom o starzeniu się i starości.
UPJPII w Krakowie jest uczelnią, która rozwija myśl i nauczanie naszego Wielkiego Rodaka – Świętego Jana Pawła II, który w poetycki sposób opisał proces starzenia się, jako przemijanie, w “Tryptyku Rzymskim”. Podczas gdy cała natura i cała przyroda przyjmuje to przemijanie jako normalny proces, to człowiek “zdumiewa się” tym procesem. To zdumienie prowadzi do poszukiwań, dociekań, badań, gdyż tęskni za wiecznością. To przemijanie, a także zdumienie i poszukiwanie ma sens – cytując św. Jana Pawła II.
Ewa Poźniak ur. w Jurowcach jest absolwentką Wydziału Pielęgniarstwa Akademii Medycznej w Lublinie, ukończyła także Studia Podyplomowe z Geriatrii i Opieki Długoterminowej UJ w Krakowie. Obecnie jest dyrektorem Instytutu Medycznego w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej im. J. Grodka w Sanoku.