Konferencję „Polska, Europa: o miejsce dla klauzuli sumienia” na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie otworzył wielki kanclerz uczelni. „Dziękuję za podjęcie tego niezwykle ważnego i aktualnego tematu szczególnie w czasie, kiedy sumienia wielu ludzi, zwłaszcza lekarzy i farmaceutów, są wystawione na próbę; wystarczy przypomnieć casus prof. Bogdana Chazana” – mówił kard. Stanisław Dziwisz i zwracał uwagę, że konferencja odbywa się w Roku Jana Pawła II, papieża, który wzywał Polaków, by byli ludźmi sumienia.

Celem konferencji była refleksja nad klauzulą sumienia w dzisiejszej Polsce. Na konferencję złożyły się m.in. głosy prawników – prof. Andrzeja Zolla i dr. hab. Aleksandra Stępkowskiego, którzy pokazali, jak problem wygląda w prawie polskim i europejskim, jakie są prawne możliwości korzystania z klauzuli sumienia i jakie są słabości istniejącego prawa.

„Klauzula sumienia i zapisy z ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty ograniczają prawo podstawowe człowieka, jakim jest wolność sumienia – mówił prof. Andrzej Zoll. –Ograniczenie prawa podstawowego powinno być bardzo precyzyjne, a tam nie mamy tej precyzji. Jeśli ustawa mówi, że klauzula sumienia jest wyłączona, jeżeli są „inne wypadki” wymagające niezwłocznego działania, to jest to nieokreślone precyzyjnie – te „inne wypadki” mogą być bardzo różnorodne. Z tego powodu, z tej niedookreśloności ograniczenia klauzuli sumienia wynika moim zdaniem niekonstytucyjność tego przepisu” – wyjaśniał prawnik.

O. prof. Jarosław Kupczak OP, jeden ze współorganizatorów konferencji zauważa, że wystąpienie prof. Bogdana Chazana, który w pewnym sensie stał się ofiarą niejasności w polskim prawie dotyczących klauzuli sumienia, był głosem sprowadzającym tę konferencję na poziom praktyki i konkretu.

Obecnie preferowany model lekarza to – wg prof. Chazana – lekarz neutralny moralnie i religijnie, prawie bez świata wartości i sumienia. „Powinien być grzeczny i uprzejmy, ale bez poglądów. Konformista z przekonania albo konformista po przejściach. Lekarz ma spełniać wszystkie życzenia pacjenta, nawet te nieuzasadnione jego potrzebami zdrowotnymi” – mówił dodając, że dziś lekarz, oprócz swojego zawodu ma wykonywać także inne zawody, do których nie jest przygotowany, np. zawód sędziego. „Lekarz ma podejmować decyzje, czy dziecko będzie żyło czy nie. Czy człowiek starszy ma być poddany eutanazji czy nie. Nie powinniśmy się zgadzać na tego rodzaju rozszerzanie zawodowych kompetencji” – apelował prof. Chazan i dodawał, że lekarz powinien być adwokatem dziecka, nawet wbrew woli rodziców, jeśli to konieczne.

„Lekarzom w Polsce trzeba zagwarantować immunitet chroniący ich sumienie, sprawiający, że żaden lekarz nie może być zobowiązany do działań przeciwko życiu dziecka poczętego, tak jak żaden farmaceuta nie może być zobowiązany do tego, żeby dystrybuować środki godzące w życie, środki trujące” – przekonywał z kolei Marek Jurek.

Jego zdaniem, aby elementarne prawa człowieka były chronione potrzebne są trzy kroki: egzekucja prawa i uzupełnianie luk prawnych a przede wszystkim podkreślanie, że broniąc życia nie broni się abstrakcyjnej normy moralnej obowiązującej chrześcijan, ale praw człowieka. „Te normy moralne, które chroni etyka chrześcijańska to są uniwersalne normy prawa naturalnego chroniące niewinnych. Musimy ich bronić jako praw człowieka” – mówił europoseł.

Wystąpienia filozofów, teologów i polityków, którzy zabierali głos w czasie konferencji pokazały wg o. prof. Kupczaka, że cała kwestia klauzuli sumienia nie jest kwestią teoretycznych rozważań, ale zarówno dla chrześcijan, jak i w ogóle dla ludzi sumienia, jest to w pewnym sensie „starcie się klasycznej koncepcji sumienia i wolności obywatelskich z pewną nową koncepcją suwerenności państwa, które jest suwerenem także w dziedzinie określania tego, co jest dobre i złe”. „W tym znaczeniu ten spór o klauzulę sumienia jest także sporem o pewną koncepcję relacji między państwem i wolnościami obywatelskimi. To była konferencja o charakterze praktycznym i myślę programowym, bo bardzo wyraźnie zaznaczyła o co chrześcijanie, ludzie sumienia i ludzie rozumni powinni walczyć w dzisiejszej Polsce” – mówił KAI o. Kupczak.

„Mieliśmy szansę na poważną, pogłębioną debatę, dlaczego ważna jest klauzula sumienia, dlaczego w państwie prawa powinna stanowić jeden z fundamentów – mówił w rozmowie z KAI Jakub Bałtroszewicz z Fundacji Jeden z Nas, która współorganizowała konferencję. – Było bardzo wiele pytań z sali – to pokazuje, że ten temat jest niezwykle ważny dla ludzi i mam nadzieję, że jest to początek zmian, które doprowadzą do zmiany prawa w Polsce, które będzie chroniło wolność sumienia” – dodawał Bałtroszewicz.

Konferencja „Polska, Europa: o miejsce dla klauzuli sumienia” odbyła się 22 maja na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie. Wydarzenie zorganizowały Fundacja Jeden z Nas, Międzywydziałowy Instytut Bioetyki UPJPII, Ośrodek Badań nad Myślą Jana Pawła II, a także polska delegacja grupy Europejskich Konserwatystów i Reformatorów (EKR) przy Europarlamencie.