“Jest to długo wyczekiwana regulacja, której oczekiwało wielu mieszkańców Krakowa. Śmiało można powiedzieć, że będzie to krok milowy ku poprawie jakości powietrza na obszarze miasta. Jestem dumny z tego, że Kraków jako jedyne miasto w Polsce wdrożyło takie rozwiązanie. Pragnę podziękować wszystkim mieszkańcom, którzy w ostatnich latach zmienili stare piece na ekologiczne źródła ogrzewania. Doceniam zaangażowanie i współodpowiedzialność Krakowian, którzy podjęli się tego zadania” - mówi wicemarszałek Tomasz Urynowicz.

Od 1 lipca 2017 roku do 31 sierpnia 2019 roku na obszarze Krakowa obowiązywały tzw. przepisy przejściowe, które zakazały stosowania paliw złej jakości. Obecnie wchodzi w życie uchwała Sejmiku Województwa Małopolskiego, która dopuszcza jedynie paliwa gazowe tj. gaz ziemny wysokometanowy lub zaazotowany (w tym skroplony gaz ziemny), propan–butan, biogaz rolniczy lub inne rodzaje gazu palnego, lekki olej opałowy. Uchwała nie ogranicza także możliwości wykorzystania ciepła sieciowego, energii elektrycznej, pomp ciepła, instalacji fotowoltaicznych i kolektorów słonecznych. Tym samym wprowadza zakaz stosowania paliw stałych (węgla, drewna i innej biomasy).

“Wszystko zaczęło się w Małopolsce. To na naszych doświadczeniach bazują kolejne województwa w całym kraju. Wprowadzamy rozwiązania, które stają się inspiracją do podejmowania inicjatyw także na szczeblu centralnym” - dodaje wicemarszałek Tomasz Urynowicz.

Uchwała antysmogowa jest aktem prawa miejscowego i obowiązuje wszystkich na obszarze Krakowa. Dotyczy zarówno prywatnych budynków, jak również budynków gospodarczych, szklarni i tuneli foliowych, lokali usługowych, zakładów przemysłowych.

Wprowadzone ograniczenia obejmują instalacje, w których spalane są paliwa stałe. Dotyczą instalacji, które bezpośrednio wydzielają ciepło, przekazują ciepło do cieczy, do systemu dystrybucji gorącego powietrza lub do systemu centralnego ogrzewania. Przepisy dotyczą więc kotłów, pieców, kominków, ale również procesów produkcyjnych, wędzarni, suszarni, gastronomii, itp.

“Mam nadzieję, że kolejne miasta w Polsce zechcą wzorować się na rozwiązaniach jakie wprowadziliśmy w Krakowie. Zakaz stosowania paliw stałych (węgla i drewna) w instalacjach grzewczych z całą pewnością wpłynie pozytywnie na poprawę jakości powietrza. Nie jest to jednak jedyne wyzwanie jakie stoi przed stolicą Małopolski. Ograniczanie emisji z innych źródeł, takich jak przemysł i transport, to wyzwania na kolejne lata. Jedynie kompleksowe działanie będzie gwarantem poprawy jakości powietrza” - podkreśla wicemarszałek Tomasz Urynowicz.

Działania Krakowa

Szacuje się, że dotychczas w Krakowie zlikwidowano ponad 45 tys. palenisk węglowych, w tym w latach 2012–2019 – 25 tys. Po 1 września br. pozostanie około 4 tys. pieców, które nie zostały zlikwidowane. Główne powody dla których nie wymieniono wszystkich urządzeń grzewczych to: problemy społeczno-socjalne, finansowe, zły stan techniczny budynków, nieprzeprowadzone postępowanie spadkowe, brak zgody współwłaściciela nieruchomości, nieuregulowany stan prawny nieruchomości, budynki do wyburzenia pod inwestycje, a także inne przyczyny, w tym brak woli. Miasto od wielu lat prowadzi programy wspierające mieszkańców w procesie zmiany instalacji grzewczej. Ponadto wprowadzenie w życie uchwały było poprzedzone wieloma kampaniami informacyjno – edukacyjnymi, dzięki którym właściwie każdy mieszkaniec Krakowa mógł poznać szczegóły nowych regulacji prawnych.

Wsparcie województwa

Sejmik Województwa Małopolskiego przyjął przepisy uchwały antysmogowej dla Krakowa jako pierwszą tego typu regulację w Polsce. Przepisy te zostały obronione w ramach skarg w Wojewódzkim i Naczelnym Sądzie Administracyjnym, które potwierdziły ich zgodność z prawem.

Dodatkowe wsparcie województwa małopolskiego zostało udzielone w ramach realizacji Projektu zintegrowanego LIFE pn. „Wdrażanie Programu ochrony powietrza dla województwa małopolskiego – Małopolska w zdrowej atmosferze”. Dzięki niemu w Urzędzie Miasta Krakowa zatrudnionych jest 6 ekodoradców i 16 innych pracowników Wydziału ds. jakości Powietrza, którzy sukcesywnie przeprowadzali tysiące spraw związanych z udzielaniem dofinansowania ze źródeł UE oraz krajowych. W trakcie trwania projektu ekodoradcy udzielili blisko 100 000 porad i rozdystrybuowali około 350 000 ulotek i broszur informacyjnych. Ponadto zorganizowali 270 spotkań i wydarzeń o tematyce ochrony powietrza, w których udział wzięło ponad 50 000 mieszkańców Krakowa. Dodatkowo przebadali przy użyciu kamer termowizyjnych ponad 150 prywatnych budynków, określając ich szczelność i potencjał do termomodernizacji.

Kontrole

Miasto przygotowało plan działania na zbliżający się sezon grzewczy. Na przełomie 2019 i 2020 r. strażnicy miejscy, urzędnicy z wydziału ds. Jakości Powietrza oraz inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska przeprowadzą ponad 4,5 tys. kontroli. Analizy zanieczyszczeń prowadzone będą też za pomocą drona, kamery termowizyjnej i monitora pyłu zawieszonego. W przypadku stwierdzenia wykroczenia kontrole mogą zakończyć się pouczeniem, mandatem karnym od 20 zł do 500 zł, a w przypadku odmowy przyjęcia mandatu – złożeniem wniosku do sądu o ukaranie. Wówczas grzywna może wynieść nawet do 5 tys. zł.

Nie tylko kotły i piece

Uchwała antysmogowa odnosi się do różnych rodzajów instalacji, także tych związanych z gastronomią. Od 1 września br. nie będzie możliwości użytkowania posadowionych na stałe ciężkich grilli ogrodowych, np. murowanych, związanych z podłożem na stałe, działających niezmiennie w jednym miejscu. Będzie można za to stosować przenośne, lekkie grille, ruszty, rożna, z których korzysta się sezonowo, okazjonalnie, ponieważ w rozumieniu przepisów nie są one „instalacją”. Te kwestie regulowane są przez zapisy uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego oraz ustawy Prawo Ochrony Środowiska.

Ograniczeniem będą objęte także instalacje energetyczne, wykorzystywane w szklarniach, z wyjątkiem instalacji objętych obowiązkiem zgłoszenia lub pozwolenia na emisje. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia, nie są objęte zgłoszeniem (a więc muszą dostosować się do zakazu uchwały antysmogowej):

• instalacje energetyczne o mocy do 1 MW,
• instalacje inne niż energetyczne o mocy do 0,5 MW,
• instalacje do suszenia owoców, warzyw, zboża, innych płodów rolnych lub leśnych w ilości do 50 Mg,
• instalacje do przechowywania owoców, warzyw, zboża innych płodów rolnych lub leśnych – w ilości do 50 Mg,
• instalacje do chowu lub hodowli zwierząt niezaliczonych do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.

Po wejściu w życie zakazu zmieni się również sytuacja restauratorów, właścicieli punktów gastronomicznych. Nowe przepisy oznaczają w praktyce, że:

• urządzenia, które działają sezonowo w punktach przenośnej gastronomii nie są urządzeniem stacjonarnym, a więc nie są instalacją (w rozumieniu przepisów) - nie ma więc podstaw prawnych do stosowania wobec nich zapisów uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego. Urządzenia takie, w punktach przenośnej gastronomii będą mogły być stosowane;
• urządzenia działające w punktach gastronomicznych przez cały rok, funkcjonujące niezmiennie w tym samym miejscu oraz urządzenia posadowione na stałe jak np. ciężkie grille ogrodowe są instalacjami (w rozumieniu przepisów) – w tym wypadku mają zastosowanie wobec nich zapisy uchwały Sejmiku Województwa Małopolskiego. Nie będzie zatem można ich stosować, z wyjątkiem sytuacji, gdy instalacja objęta jest obowiązkiem uzyskania pozwolenia lub zgłoszenia (art. 96 ust. 8 ustawy POŚ);
• instalacje stosowane w gastronomii (piece), przystosowane do obsługi powyżej 500 osób na dobę, podlegają obowiązkowi zgłoszenia organowi ochrony środowiska – prezydentowi Krakowa. Tylko tego typu instalacje stosowane w gastronomii, których zgłoszenie zostanie przyjęte, wyłączone będą z obowiązującego od 1 września 2019 r. zakazu stosowania paliw stałych;
• mniejsze piece stosowane w gastronomii przystosowanej do obsługi poniżej 500 osób na dobę zakazu nie unikną. Kwestie te regulowane są rozporządzeniami ministra środowiska z 2 lipca 2010 r. w sprawie przypadków, w których wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza z instalacji nie wymaga pozwolenia; oraz w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia oraz art. 96 ust. 8 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, zgodnie z którym uchwała nie ma zastosowania do instalacji, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia zintegrowanego albo pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza, albo dokonanie zgłoszenia instalacji.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia) instalacje stosowane w gastronomii przystosowanej do obsługi ponad 500 osób na dobę podlegają obowiązkowi zgłoszenia organowi ochrony środowiska w trybie art. 152 ustawy POŚ, z wyjątkiem sytuacji, gdy gazy lub pyły wyprowadzane są do powietrza z instalacji w sposób niezorganizowany, bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych lub za pomocą wentylacji grawitacyjnych.