Sobór w Nicei (325 r.)

Był to pierwszy synod, który przez cały Kościół zostało uznany za „powszechny”, a wyznanie wiary zdefiniowane przez biskupów za normatywne i obowiązujące. Biskupi przybyli do Nicei na zaproszenie cesarza Konstantyna.

W Wyznaniu Wiary czytamy: „Wierzymy w jednego Boga, Ojca Wszechmogącego, Stworzyciela wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych. I jednego Pana Jezusa Chrystusa, Syna Bożego, zrodzonego z Ojca, jednorodzonego, to jest z istoty (ousia) Ojca, Boga z Boga, Światłość ze Światłości, Boga prawdziwego z Boga prawdziwego, zrodzonego, a nie uczynionego, współistotnego (homoousios) Ojcu, przez którego wszystko  się stało, co jest na niebie i co jest na ziemi [...]. I w Ducha Świętego. Tych, którzy mówią «był kiedyś czas, kiedy go nie było» lub «zanim się narodził nie był» lub «został stworzony z niczego» lub pochodzi z innej hipostazy lub innej substancji (ousia) lub, że Syn Boży jest zmienny i przeobrażalny, tych wszystkich powszechny i apostolski Kościoł wyłącza” (DSP 1, s. 25).

Ojcowie Kapadoccy

Sobór nicejski podkreśla jedność natur i odrębność Osób. Niejasności i trudności w interpretacji zawartej w tekście wyznania wiary terminologi próbowali wytłumaczyć Ojcowie Kapadoccy: Bazyli Wielki, Grzegorz z Nazjanzu i Grzegorz z Nyssy, którzy zaproponowali ustalenie terminów w oparciu o zasady filozofii stoickiej.

Ousia określa to, co wspólne.

Termin hypostasis określa własność lub sposób konkretnego istnienia ousia.

Takie rozumienie terminów prowadzi do definicji „jedna ousia w trzech hipostazach”. Trójca Święta jest jednością, nie wyznajemy więc trzech bogów, lecz jednego Boga w trzech Osobach. Osoby boskie różnią się między sobą, nie tylko imieniem i sposobem istnienia, ale także relacjami pochodzenia „Ojciec jest Tym, który rodzi. Syn Tym, który jest rodzony, Duch Święty Tym, który pochodzi” (Sobór Laterański IV).

Sobór w Konstantynopolu (381 r.)

Wiara apostolska dotycząca Ducha Świętego została zawarta w dokumentach drugiego soboru powszechnego w Konstantynopolu w 381 r.: „Wierzymy w Ducha Świętego, Pana i Ożywiciela, który od Ojca pochodzi, którego należy czcić i wielbić wraz z Ojcem i Synem, który przemawiał przez proroków”  (DSP 1, s. 69). Wyznanie wiary tradycji łacińskiej wyznaje, że Duch Święty „pochodzi od Ojca i Syna (Filioque)”.

Wiara w jednego Boga w trzech Osoba to podstawowy dogmat wiary chrześcijańskiej. „Tajemnica Trójcy Świętej stanowi centrum wiary i życia chrześcijańskiego. Jest tajemnicą Boga w sobie samym, a więc źródłem wszystkich innych tajemnic wiary oraz światłem, które je oświeca” (KKK 234).