Pod oknem
Wielkopostne Kościoły Stacyjne w archidiecezji krakowskiej
W liście pasterskim na Wielki Post abp Marek Jędraszewski zaprasza wszystkich wiernych Archidiecezji krakowskiej, szczególnie mieszkańców Krakowa, do codziennego pielgrzymowania do kościołów stacyjnych.
Tradycja Liturgii stacyjnej zrodziła się w Rzymie - zasadniczo z dwóch źródeł. Pierwszym był prosty - choć pewnie rzadko uświadamiany sobie przez nas fakt - że przez kilka pierwszych wieków biskup Rzymu nie miał "swojego" kościoła. Katedra biskupa Rzymu (wraz z baptysterium i pałacem papieskim) została wybudowana z fundacji cesarza Konstantyna Wielkiego dopiero po roku 313. Wcześniej papież nawiedzał - dla sprawowania Eucharystii - kolejne kościoły domowe, z czasem przekształcone w tzw. tituli. Na początku V w. było ich w Rzymie 25. Oczywiście, przybycie biskupa dla przewodniczenia Eucharystii w danej lokalnej społeczności nadawało jej szczególnie uroczysty charakter. Drugie "źródło" świątyń stacyjnych stanowiły kościoły związane z kultem świętych - szczególnie męczenników.
Liturgiczne "wędrowanie" papieża po rzymskich kościołach nie ograniczało się wcale jedynie do okresu Wielkiego Postu - wystarczy przejrzeć pod tym względem jedną z najważniejszych wczesnośredniowiecznych kolekcji kazań pozostawionych przez św. Grzegorza Wielkiego. Ostatecznie, to jednak tradycja wielkopostnych kościołów stacyjnych okazała się najlepiej przemyślana i najtrwalsza. Kultywowano ją w Rzymie aż do okresu awiniońskiego czyli do początków XIV wieku - w miejscach i formie wypracowanej za czasu wspomnianego już papieża Grzegorza - nie bez powodu nazywanego "ojcem średniowiecznego duszpasterstwa".
Wielkopostną Liturgię stacyjną przywrócono w Rzymie (wpierw ad experimentum) w roku 1979 - także jako propozycję do naśladowania w innych, odpowiednio dużych stolicach biskupich (w Polsce zainaugurowano ją dotychczas w Łodzi i Warszawie; w tym roku dołączają Poznań i Kraków). Liturgia stacyjna może mieć różną formę - może nią być wyłącznie Eucharystia; może zostać ona poprzedzona procesją o charakterze pokutnym (połączoną ze śpiewem np. Psalmu 50 lub Litanii do Wszystkich Świętych); może też przyjąć formę Nieszporów albo Liturgii Słowa Bożego, w szczególności wspólnotowej Celebracji Sakramentu Pokuty i Pojednania (z indywidualną spowiedzią).
Duchowość całej Liturgii stacyjnej koncentruje się - tak w Rzymie, jak i w każdym innym mieście - wokół trzech zasadniczych elementów. Pierwszym jest wymiar pokutny - zrodzone ze słuchania Słowa: modlitwa, post i praktyka miłosierdzia. Drugim jest ukazanie miasta jako "przestrzeni świętej" - i to nierzadko od dawna, a więc kodującej w sobie wielowiekowe, bogate dziedzictwo (niekoniecznie powszechnie znane). Trzeci element stanowi wymiar jedności całego partykularnego Kościoła wokół swojego biskupa. O aktualności każdego (!) z tych elementów nie trzeba chyba nikogo przekonywać...
Jako świątynie stacyjne zostały wybrane w Krakowie kościoły zarówno o dawnej metryce (przede wszystkim wawelska katedra, ale także Św. Krzyż, św. Katarzyna czy Najświętszego Salwatora), jak i kościoły nowsze - posiadające istotne znaczenie na pastoralnej mapie dzisiejszego Krakowa. "Sieć stacyjna" pokrywa całe miasto - wszystkie jego dzielnice. Żaden z kościołów nie jest "przypadkowy" - o tym, że w konkretnym dniu Liturgia odbywa się właśnie w nim zadecydowały różne powody: albo analogia do rzymskiego pierwowzoru (np. Kościół Mariacki jako odpowiednik Bazyliki Santa Maria Maggiore), albo związek z czytaniami liturgicznymi (Bazylika Bożego Miłosierdzia z racji na Ewangelię o Sądzie z uczynków miłosierdzia - Mt 25), albo względy topograficzne (kościół św. Anny w nawiązaniu do Ewangelii o uzdrowieniu przy sadzawce Betesda).
Liturgie będą miały z reguły postać Mszy św., jeśli to możliwe o godz. 19.30 (wspólna godzina ułatwi wiernym pielgrzymowanie do kolejnych miejsc). Za każdym razem będzie im przewodniczył biskup (on też głosi homilię). Składka zebrana podczas Eucharystii ma być przeznaczona na konkretne dzieła charytatywne w Parafii.
Poniżej lista kościołów stacyjnych w Krakowie oraz celebransów:
1.03 - Katedra na Wawelu – abp Marek Jędraszewski
2.03 - Kościół św. Krzyża (ul. Św. Krzyża) – bp Tadeusz Pieronek
3.03 - Kościół SS. Karmelitanek (ul. Kopernika) – bp Grzegorz Ryś
4.04 - Kościół oo. Reformatów (ul. Reformacka) – bp Jan Zając
1. tydzień Wielkiego Postu
6.03 - Bazylika Bożego Miłosierdzia (Łagiewniki) – bp Jan Zając
7.03 - Kościół św. Józefa (oś. Kalinowe) – bp Grzegorz Ryś
8.03 - Bazylika Mariacka (Rynek Główny) – bp Grzegorz Ryś
9.03 - Kościół św. Katarzyny (ul. Augustiańska) – bp Damian Muskus
10.03 - Kościół śś. Piotra i Pawła (ul. Grodzka) – bp Tadeusz Pieronek
11.03 - Kościół św. Szczepana (ul. Sienkiewicza) – bp Damian Muskus
2. tydzień Wielkiego Postu
13.03 - Kościół św. Michała i św. Stanisław (Paulini na Skałce) – bp Tadeusz Pieronek
14.03 - Bazylika oo. Dominikanów – bp Grzegorz Ryś
15.03 - Kościół św. Maksymiliana (Mistrzejowice) – bp Damian Muskus
16.03 - Kościół św. Barbary (Mały Rynek) – bp Jan Zając
17.03 - Kościół MB Królowej Polski (Arka Pana) – abp Marek Jędraszewski
18.03 - Kościół św. Augustyna i św. Jana Chrzciciela (Na Salwatorze) – bp Tadeusz Pieronek
3. tydzień Wielkiego Postu
20.03 - Kościół św. Józefa(Sióstr Bernardynek na Poselskiej) – abp Marek Jędraszewski
21.03 - Kościół św. Brata Alberta (oś. Dywizjonu 303) – bp Damian Muskus
22.03 - Sanktuarium Krzyża Świętego (Opactwo w Mogile) – bp Jan Zając
23.03 - Sanktuarium św. Jana Pawła II (Białe Morza) – kard. Stanisław Dziwisz
24.03 - Kościół NMP z Lourdes na Miasteczku (ul. Misjonarska) – abp Marek Jędraszewski
25.03 - Bazylika oo. Franciszkanów – bp Grzegorz Ryś
4. tydzień Wielkiego Postu
27.03 - Kościół św. Mikołaja (ul. Kopernika) – bp Damian Muskus
28.03 - Kościół św. Anny – bp Jan Szkodoń
29.03 - Kościół pw. Nawrócenia św. Pawła (Stradom) – bp Jan Szkodoń
30.03 - Kościół św. Jana Chrzciciela (Prądnik Czerwony) – bp Jan Zając
31.03 - Kościół MB Różańcowej (Piaski Nowe) – bp Grzegorz Ryś
1.04 - Kościół MB Pocieszenia (ul. Bulwarowa) – bp Jan Szkodoń
5. tydzień Wielkiego Postu
3.04 - Kościół św. Marka – bp Jan Szkodoń
4.04 - Kościół św. Jadwigi (Krowodrza) – bp Grzegorz Ryś
5.04 - Kościół św. Stanisława Kostki (Dębniki) - bp Jan Szkodoń
6.04 - Kościół św. Józefa (Podgórze) - abp Marek Jędraszewski
7.04 - Kościół ss. Albertynek „Ecce Homo” (ul. Woronicza) – bp Jan Zając
8.04 - Kościół św. Floriana – kard. Stanislaw Dziwisz